مقالات رله

انواع رله الکترونیکی

Relay-Celduc-Radelect
Rate this post

رله SSR به دستگاهی گفته می شود که در اثر تغییر کمیت الكتریكی و یا کمیت فیزیكی مشخص تحریك می شود و موجب به کار افتادن دستگاه ویا دستگاه های الكتریكی دیگری می شود.

رله قطعه ای است الکترونیکی که برای قطع یا وصل کردن ارتباط الکتریکی بین یک یا چند نقطه با یک فرمان کنترلی کاربرد دارد در واقع رله یک نوع کلید الکترو مکانیکی است که بدون دخالت کاربر قطع و وصل میشود و مکانیزم عمل آن هم تغییر فرمان کنترلی است که رله بر اساس آن ساخته شده است که این فرمان انواع گوناگون دارد

رله براساس نحوه کارکردشان به دو دسته کلی تقسیم می شوند

۱- رله های الکترومکانیکی یا EMR

۲- رله های الکترونیکی یا SSR

رله ها از دو قسمت کاملا مجزا از هم تشکیل شده اند یکی قسمت بوبین و دیگری قسمت کانتکت ها

قسمت بوبین از یک هسته سیم پیچی شده تشکیل شده که به محض این که به دو سر سیم پیچ ولتاژ اعمال کنیم سیم پیچ خاصیت آهنربایی پیدا میکند ولتاژی که بوبین سیم پیچ برای این که خاصیت آهنربایی پیدا کند را ولتاژ تحریک میگویند که بسته به نوع و سطح ولتاژ متغییر هستند بطور مثال رله ۱۲ ولت AC یعنی این که رله مورد نظر با نوع ولتاژ AC و سطح ولتاژ ۱۲ ولت تحریک میشود یعنی بوبین خاصیت آهنربایی پیدا می کند.

قسمت دیگر رله کنتاکتها هستند هر رله حداقل شامل دو کنتاکت می باشد که یک کنتاکت ثابت بوده و یک کنتاکت متحرک اما غالبا رله های مورد استفاده ما دارای ۳ کنتاکت هستند که دو کنتاکت ثابت و یک کنتاکت متحرک می باشد.

زمانی که رله فعال نیست کنتاکت متحرک به یک کنتاکت ثابت اتصال دارد و زمانی که بوبین رله تحریک میشود کنتاکت متحرک را به سمت خود جذب می کند و همین امر سبب اتصال کنتاکت متحرک به کنتاکت ثابت دیگر می گردد.

انواع رله هایی که در خطوط 132 کیلو ولت بكار می روند

  • رله های اصلی که عبارتند از : 

رله دیستانس، رله اتو رکلوزر، رله پاور سوئینگ، رله فیوز فیلور

  • رله های پشتیبانی عبارتند از :

رله اورکارنت دایرکشنال و رله ارت فالت دایرکشنال، رله دیستانس

  • رله مقاومت سنج :

رله دیستانس از لحاظ کار مانند رله جریان زیاد در مقابل اتصال کوتاه می باشد و رله دیستانس براساس فاصله یا امپدانس عمل می کند یعنی رله دیستانس زمانی عمل می کند که امپدانس خط از مقدار تنظیم شده کمتر باشد در غیر این صورت عمل نمی کند و از لحاظی چون مقاومت مصرف کننده ها در حد تنظیم نیست از امپدانس مصرف کننده ها صرف نظر شده ودر زمان اتصال کوتاه طبق رابطه I/ U=Z امپدانس کم می شود چون جریان زیاد می گردد و هر چقدر این امپدانس به رله نزدیكتر شود رله زودتر قطع می کند. در ضمن در شبكه ای که چند رله دیستانس بكار می رود در موقع اتصالی همه رله های دیستانس تحریك شده، ولی فقط رله ای قطع می کند که به محل اتصال نزدیك بوده وبقیه رله ها به حال خود بر می گردد.

رله فیوز فیلور

فیوز فیلور در خطوط 132 کیلو ولت بكار می رود و طرز کار آن به این صورت است که چنانچه فیوز تغذیه ولتاژ رله دیستانس که در ثانویه ترانس ولتاژ قرار دارد عمل کند، ولی اتصالی در شبكه وجود نداشته باشد فیوز فیلور عمل نموده باعث بالک رله دییستانس می شود. زیرا می دانیم رله دیستانس براساس I/ U=Z کار می کند. سپس اگر ولتاژ قطع شود رله دیستانس به خطا عمل می نماید که در این حالت فیوز فیلور از این خطا جلوگیری می کند با عملكرد فیوز فیلور آلارم شاخص قرمز رنگی نشان داده می شود پس از وصل فیوز دکمه قرمز رنگ فیوز فیلور را ریست می کنیم.

رله اور کارنت دایرکشنال

رله اورکارنت دایرکشنال که زمان روی آن تنظیم شده و بر طبق آن عمل می کند و کاربرد رله جریان زیاد دایرکشنال برای مواردی که اتصالی از یك طرف تغذیه می شود به کار می رود.

انواع رله جریان زیاد عبارتند از :

  • زمان ثابت
  • زمان معكوس
  • آنی

زمان ثابت : زمان عملكرد قابل تنظیم و به مقدار شدت ارتباط ندارد یا به عبارت دیگر رله ای است که در زمان معینی تنظیم می شود .

زمان معكوس : زمان عملكرد نسبت عكس با شدت جریان دارد یا به عبارت دیگر هر چقدر شدت جریان زیادتر شود زمان قطع کمتر می شود .

آنی : زمان عملكرد صفر است .

رله ارت فالت دایرکشنال : رله ای است که مستقیما از اتصال زمین تغذیه می کند و در هنگامی که یك فاز یا دو فاز یا هر سه فاز به زمین وصل شود و جریان از آن بگذرد و به زمین برسد فورا رله آن را دیده و بوبین آن تحریك شده و فرمان قطع را صادر می کند و شاخص آن این عمل را نشان می دهد.

رله اتو رکلوزر

انتقال انرژی همیشه در اثر برخورد دو سیم به هم یا سیم به زمین، اتصالی بوجود نمی آید بلكه عامل بیشتر اتصال ها در اثر جرقه قوس الكتریكی می باشد. این قوس ممكن است بین سیم و زمین در طول مقره یا بین دو سیم زده شود و جرقه معمولا به علت نا مساعد بودن هوا که شامل برف و مه و طوفان و یا در اثر ازدیاد ولتاژ شبكه که شامل صاعقه یا قطع و وصل می باشد در کلید بوجود می آید ، چنین جرقه هایی اغلب با قطع آنی و کوتاه مدت فشار شبكه از بین رفته و خاموش می شود.

برای پایداری شبكه از یك نوع کلید در مدارهای فشار قوی از 22 کیلو ولت به بالا و معمولا بیشتر در شبكه های هوایی مورد استفاده قرار می گیرد چون اغلب اتصالی ها در شبكه هوایی رخ می دهد .

تعریف رکلوزر : وسیله ای است که در زمان اتصال کوتاه یا اتصال گذرا خط را قطع، مجددا به طور اتومات وصل کند و در مواقع اتصال دائم خط را قطع دائم می نماید.

اتصال گذرا شامل :

  • پرنده
  • گیر کردن شاخه درخت به سیم
  • در اثر باد یا طوفان

اتصال دائم شامل :

  • پارگی سیم
  • کابل زدگی یا زخم شدن کابل
  • یخ بستن

رله پاور سوئینگ

برداشتن بار از شبكه باعث نوسان شدید که ناشی از تغییر بار شدید است می گردد و زمان آن بسیار کوتاه است و خط یک امپدانس شدید بوجود می آورد که ممكن است درداخل دایره رله حفاظتی دیستانس می باشد و در نتیجه رله عمل نماید.

برای جلوگیری از این کار یك مدار به عنوان پاورسوئینگ بلوکینگ اضافه می کنیم و از عملكرد بی مورد رله دیستانس جلوگیری می نماییم.

حفاظت از باسبارها

حفاظت اصلی باسبارها توسط رله دیفرانسیل و حفاظت فرعی یا پشتیبانی آنها توسط رله های اورکارنت و ارت فالت می باشد .

رله دیفرانسیل

رله دیفرانسیل براساس مقایسه جریان ها ( تراز جریانی ) کار می کند و به مقدار جریان بستگی ندارد و فقط اگر ضریب تبدیل بهم بخورد رله عمل می کند .رله دیفرانسیل برای حفاظت ترانس ، ژنراتور، باسبار، الكتروموتور بكار می رود.

حتما بخوانید:  رله حفاظتی چیست و انواع آن

مواردی که باعث عملكرد نا خواسته رله دیفرانسیل می شود:

  • اشباع ترانس های جریان CT1 و CT2 در اثر عبور جریان اتصال کوتاه خارج از محدوده حفاظت باعث عملكرد رله می شود.
  • وجود تپچنجر در ترانس قدرت.
  • جریان ضربه ای در حفاظت ترانس قدرت.

بنابراین رله دیفرانسیل باید طوری ساخته شود که در موارد بالا از عملكرد آن جلوگیری شود.

  •  اشباع ترانس های جریان :

در اثر عبور جریان زیاد ناشی از اتصال کوتاه خارج از محدوده، حفاظت ترانس های جریان به ناحیه اشباع می رسد و بعلت عدم تطبیق منحنی های مغناطیسی آنها در ناحیه اشباع و در نتیجه خطای ترانس های جریان، اختالف جریانی بوجود می آید که می تواند باعث عملكرد نا خواسته رله شود .

  • وجود تپچنجر در ترانس های قدرت :

در اثر تغییر مراحل تپ چنجر در ترانس های قدرت چون نسبت تبدیل ترانس ها در زمان تعویض تپ تغییر می کند در نتیجه در نسبت جریان اولیه و ثانویه نیز تغییری بوجود می آورد که باعث عملكرد ناخواسته رله می شود. برای جلوگیری از عملكرد رله دیفرانسیل باید پایدار باشد.

  • جریان ضربه ای :

هنگام برقدار کردن ترانس ( در صورت باز بودن ثانویه ) یك جریان ضربه ای که مقدار آن به 8 تا 12 برابر جریان نامی می رسد از سیم پیچ اولیه عبور می کند که چون مقدار آن در سیم پیچ اولیه می باشد و جریان ثانویه صفر است رله دیفرانسیل به علت تفاوت جریان عمل خواهد کرد در صورتی که این جریان زیاد ، پس از چند میلی ثانیه کاهش می یابد و به جریان بی باری برسد رله نباید در این حالت عمل نماید برای جلوگیری از عملكرد رله باید Proof inrush باشد.

سبب به وجود آمدن اتصالی ها و تأثیرات آن

به دو علت زیر اتصالی ها می توانند به وجود آیند :

  • تأثیرات داخلی که باعث خراب شدن و از بین رفتن دستگاه ها یا خطوط انتقال و توزیع می شود عبارتند از :

فاسد شدن قسمتهای عایق در یك مولد، ترانسفورماتور، خط، کابل و غیره . این ضایعات و امكانات ممكن است مربوط به عمر عایق، عدم تنظیم صحیح ، عدم ساخت صحیح و یا عدم نصب صحیح عایق باشد .

  • تأثیرات خارجی شامل تأثیرات زیادی است از آن جمله رعد و برق، اضافه بار که باعث به وجود آمدن حرارت شود ، برف و باران، باد و طوفان، شاخة درختها، حیوانات و پرندگان، سقوط اشیاء اشتباه در عملیات و خسارتهایی که یه وسیله مردم وارد می شود و غیره .

وقتی که یك اتصالی در مداری رخ دهد، جریان افزایش یافته و ولتاژ ( اختلاف پتانسیل ) نقصان پیدا می کند افزایش جریان حرارت زیادی را به وجود آورده که ممكن است منجر به آتش سوزی یا انفجار شود. اگر اتصالی به صورت جرقه باشد ممكن است خسارت زیادی به بار آورد. برای مثال اگر جرقه ای بر روی خط انتقال نیرو به وجود آمده و سریعاً بر طرف نشود خط را سوزانده و باعث پاره شدن آن خواهد شد و نتیجه سبب قطع برق برای مدت طولانی خواهد شد. نقصان ولتاژ که در اثر یك اتصالی به وجود می آید برای دستگاههای الكتریكی بسیار زیان آور است و اگر این ولتاژ ضعیف برای چند ثانیه ایی ادامه داشته باشد، موتورهای مشترکین از کار باز ایستاده، دوران مولدهای برق نامنظم و نا مرتب خواهد شد پس در صورت وقوع جریان شدید و ولتاژ ضعیف به سبب اتصالی در مدار می بایست به فوریت اتصالی کشف و برطرف گردد و جریان ولتاژ به حالت عادی باز گردانده شود.

رله مغناطیسی

برای این منظور در مدارها به کار می رود تا مانند فیوز از مدار در مقابل اتصال کوتاه محافظت کند. با این تفاوت که فیوز می سوزد ولی کلید رله، مدار جریان را قطع می کند.

می توان آنها را دوباره وصل کرد. طبق شکل مسیر جریان از منبع تغذیه شروع می شود و از کنتاکت هایی که توسط یک اهرم بسته شده اند می گذرد وپس از آن جریان از طریق الکترومغناطیسی به موتور می رود و دوباره به منبع تغذیه بر می گردد. تا هنگامی که جریان خیلی زیادی عبور نکند، میدان ایجاد شده توسط الکترومغناطیس آن قدر قوی نیست که بتواند اهرم را جذب کند ولی اگر جریان خیلی زیادی عبور کند، مثلا هنگام ترمز موتور و یا اتصال کوتاه، میدان الکترومغناطیس خیلی خوبی ایجاد می شود و اهرم را به طرف خود می کشد این عمل به فنر امکان می دهد که بازوی اتصال را قطع کند و کنتاکت ها را باز کند و در نتیجه مدار قطع می شود. الکترومغناطیس انرژی اش را از دست می دهد و اهرم به حالت اول بر می گردد. در این حالت بازوی اتصال توسط فنر خارج نگه داشته شده است هنگامی که مشکل برطرف شود قطع کننده ی مدار را می توان به حالت اول در آورد و از آن استفاده کرد.

رله ضربه ای Impuls Relay چیست؟

رله ضربه ای Impuls Relay نوعی رله حافظه دار است، به این معنی که حالت قبلی رله ( باز بودن و یا بسته بودن تیغه رله ) در حالت جدید آن تاثیر گذاشته و با توجه به آن تصمیم به باز یا بسته کردن تیغه می‌گیرد. به بیان ساده تر با هر بار فشار دادن شاسی حالت جدید، معکوس حالت قبل خواهد بود. رله ضربه ای (Impuls Relay) برای راه پله ها و محل هایی که مصرف کننده باید از چندین محل خاموش و روشن شود مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رله ضربه ای یا رله راه پله برای راه پله ها، پارکینگ ها و محل‌هایی که مصرف کننده باید از چندین محل خاموش و یا روشن شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. رله ضربه ای یک بوبین با هسته آهنی که یک اهرم در بالای آن قرار دارد تشکیل شده است. زمانی که ولتاژ به بوبین وصل ‌شود، اهرم به طرف هسته کشیده شده که در انتهای اهرم یک زائده پلاستیکی وجود دارد و در مقابل این زائده یک چرخ دنده دوران می‌کند در زیر این چرخ دنده کنتاکتی وجود دارد که با چرخش چرخ دنده قطع و وصل می‌شود.

رله ها معمولا با سیم پیچ ساخته می‌شوند و برای ایجاد دستور قطع و وصل در مدار در قسمت مدار فرمان قرار می‌گیرند. مدار الکتریکی رله  ضربه ای به نوعی از رله گفته می‌شود که ساختار ساده تری نسبت به رله زمان دار یا همان رله تایمردار دارند و برای قطع و وصل بار الکتریکی از چند نقطه استفاده می‌شوند.

رله ضربه ای نیز از یک بوبین با هسته آهنی که یک اهرم در بالای آن قرار دارد، تشکیل شده است. وقتی ولتاژ به بوبین وصل می‌شود، اهرم به طرف هسته کشیده می‌شود.

معمولاً رله ضربه ای با ولتاژ ۲۲۰ ولت کار فعال می‌شوند و در داخل رله یک طرف بوبین به یک طرف کنتاکت اتصال داده شده است که در این حالت تعداد ترمینال های خروجی رله سه عدد است. برای اتصال رله ضربه ای به مدار از شستی استارت استفاده می‌شود.

در نتیجه رله ضربه ای (Impuls Relay) با یکبار وصل برق به بوبین، کنتاکت آن وصل می‌شود و اگر ولتاژ بوبین قطع شود بازهم کنتاکت آن متصل می‌ماند و در اتصال مجدد ولتاژ بوبین، کنتاکت آن قطع می‌شود. از رله ضربه ای می‌توان برای مدار فرمان قطع و وصل یک موتور الکتریکی توسط یک شستی استفاده کرد.

تحلیل و نحوه عملکرد مدار رله ضربه ای

نحوه عملکرد مدار به این صورت است که با فشار دادن هر یک از شستی های s1, s2, s3, s4 رله مربوط به مدار رله ضربه ای تحریک می شود.با تحریک رله تیغه باز آن که در شکل K1 می‌باشد، بسته می‌شود .با بسته شدن این کلید جریان وارد لامپ E1 شده و سپس چراغ E1 روشن می‌گردد. چراغ روشن می‌ماند تا زمانی که یک بار دیگر یکی از شستی ها زده شود. با فشرده شدن هر شستی رله ضربه ای تحریک می شود. این بار تیغه بسته رله یا همان K1 باز می‌شود. با باز شدن این تیغه مسیر جریان لامپ E1 قطع شده و در نتیجه لامپ خاموش می‌گردد. با فشرده شدن هر یک از شستی ها دوباره لامپ روشن می‌شود و با فشرده شدن برای بار چهارم دوباره خاموش می‌گردد. و این پروسه ادامه پیدا می‌کند. پس به نوعی مدار رله ضربه ای یک مدار حافظه دار است که حالت قبلی آن در حالت جدید آن تاثیر گذار است و با توجه به آن تصمیم می‌گیرد که چراغ را روشن یا خاموش کند.

حتما بخوانید:  رله چیست؟چگونه کار میکند؟

پس در نتیجه زمانی که برای ما خاموش شدن اتوماتیک مورد نظر نباشد و کم شدن هزینه مهم باشد انتخاب رله ضربه ای مناسب تر است.

موارد کاربرد رله ضربه ای Impuls Relays

کاربرد مدار الکتریکی رله ضربه ای زمانیست که می‌خواهیم یک مصرف کننده را از چندین نقطه قطع و وصل کنیم. به عنوان مثال چراغ راه پله در مجتمع‌های مسکونی را می‌خواهیم از چند نقطه خاموش و روشن کنیم. البته برای این کار رله تایمر دار هم وجود دارد. اما هزینه و پیچیدگی بیشتری نیز دارد. پس در نتیجه زمانی که برای ما بحث خاموش شدن اتوماتیک مد نظر نباشد و هزینه کمی نیز بخواهیم خرج کنیم این انتخاب مناسب تر است.

مقایسه رله ضربه ای با کنتاکتور

این نوع رله در حقیقت عملکردی مشابه با کنتاکتور دارد با این تفاوت که در کنتاکتور با فشار دادن شاسی لحضه ای ، کناتکتور عمل کرده و با رها کردن شاسی ، کنتاکتور به وضعیت اصلی خود برگشته، برای حل این مشکل در کنتاکتور از تیغه باز موازی شده با بوبین کنتاکتور استفاده میشود .

در رله ضربه ای این حالت وجود ندارد و با فشار دادن شاسی لحظه ای تیغه های رله تغییر وضعیت داده و با رها کردن شاسی دیگر به حالت قبل برنمیگرند ( بر خلاف کنتاکتور ) ، و برای برگشت به حالت قبل نیازمند تحریک مجددشاسی می باشد.

این مقایسه فقط به دلیل درک بهتر از عملکرد رله ضربه ای می باشد و دلیل بر برتری این نوع رله نسبت به کنتاکتور نیست، محدودیت در آمپراژ، و استفاده در مدارات تکفاز از معایب این نوع رله نسبت به کنتاکتور می‌باشد.

کاربرد رله ضربه ای Impuls Relays

از لحاظ کاربرد ،این نوع رله بیشتر در محل هایی که کنترل از چند نقطه مورد نیاز باشد استفاده میشود، به عنوان مثال خاموش و روشن کردن یک مصرف کننده ( مثلا لامپ) از چند نقطه …

نکته

در مدار رله ضربه ای بر خلاف کنتاکتور، برای قطع مدار نیاز به شاسی استاپ نبوده و در واقع شاسی لحظه ای در بار اول به عنوان شاسی استارت و بار دوم به عنوان شاسی استاپ عمل خواهد کرد.

رله صنعتی چیست؟

رله نوعی کلید الکتریکی سریع یا بی‌درنگ است که با هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته می‌شود. روش کنترل باز و بسته شدن این کلید الکتریکی به صورتهای مختلف مکانیکی، حرارتی، مغناطیسی، الکترو استاتیک و… می‌باشد

حفاظت تجهیزات و دستگاه های سیستم قدرت در مقابل عیوب و اتصالیها، به وسیله كلید قدرت انجام می گیرد قبل از اینكه كلید قدرت بتواند باز شود، سیم پیچی عمل كننده آن باید تغذیه شود این تغذیه به وسیله رله های حفاظتی انجام می پذیرد. رله به دستگاهی گفته می شود كه در اثر تغییر كمیت الكتریكی مانند ولت و جریان و یا كمیت فیزیكی مثل درجه حرارت و حركت روغن ( در رله بوخهولس ) تحریك شده و باعث به كار افتادن دستگاههای دیگر و نهایتاً قطع مدار به وسیله كلید قدرت ( در سیستم تولید و انتقال و توزیع ) یا دژنكتور می گردد.

رله شیشه ای چست؟

از این رله ها برای قطع و وصل بارهای کوچک و در مدارهای فرمان استفاده می شود. رله ی شیشه ای ساختمانی شبیه به کنتاکتور داشته و از گروه کلید های مغناطیسی می باشد. این رله ها ارزان، کوچک، با عمر بالا و در مدل های متنوع از نظر ولتاژ و تعداد پلاتین ها ساخته می شوند. رله های الکترومکانیکی در مدل های قابل نصب روی برد و سوکت وجود دارند. در تابلو برق ها بیشتر از نوع قابل نصب روی سوکت و رله برد استفاده می شود.

رله شنت چیست؟

در داخل کلید های اتوماتیک که معمولا بعنوان کلید اصلی تابلو برق چیلر و یا سردخانه استفاده می شود قسمتی وجود دارد که قابلیت نصب رله شنت را دارد. این قسمت زیر روکش کلید است که با بازکردن روکش قابل مشاهده است.

با نصب این رله داخل کلید اتوماتیک به محض برقدار شدن رله کلید را از مدار خارج می کند. یکی از موارد استفاده از رله شنت این است که می توان بی متال های تابلو برق دستگاه را با رله شنت سری کرد تا هنگامی که به هر دلیلی بی متال قطع کرد رله شنت هم کلید اتوماتیک را قطع کند و برق اصلی تابلو قطع شود.

رله دیفرانسیل چیست؟

رله ديفرانسيل براساس مقايسه جريان ها ( تراز جرياني ) کار می کند و به مقدار جريان بستگي ندارد و فقط اگر ضريب تبديل بهم بخورد رله عمل می کند. رله ديفرانسيل برای حفاظت ترانس، ژنراتور، باسبار، الکتروموتور بکار می رود.

رله های دیفرانسیل در بخش انتقال نیروی الکتریکی، یکی از رله های اصلی ترانسهای قدرت بوده که اساس کارکرد آن بر مبنای جریان گردشی در مدار بوده که در آن اختلاف جریان در ترانسهای جریان در هر فاز ( و یا سه ترانس جریان در ترانسفورماتورهای سه سیم پیچه ) با هم مقایسه شده و تحت شرایط اتصالی در داخل ترانس و یا محدوده مشخص شده بین دو ترانس جریان با سرعت خیلی زیادی عمل نموده و منجر به بی برق شدن ترانس تحت شرایط خطا شده تا از آسیب دیدن بیشتر ترانس جلوگیری بعمل آید.

رله حفاظتی چیست؟

رله های حفاظتی وسیله ای است که برای محافظت از دستگاه های برقی که در اثر تغییر کمیت های الکتریکی یا فیزیکی تحریک می شود و موجب به کار افتادن دستگاه ها و تجهیزات معینی میگردد و دستگاه معیوب را از شبکه خارج می سازد.

به عبارت دیگر وظیفه به وسیله رله حفاظتی محل وقوع عیب از شبکه جداسازی می شود و سایر قسمت های سالم شبکه به کار خود ادامه می دهند و ثبات و پایداری شبکه حفظ می شود.

اگر رله ها را از نظر اتصال به شبکه دسته بندی کنیم دو نوع رله خواهیم داشت

  • رله حفاظتی اولیه : در این نوع رله سیم پیچی تحریک شونده رله مستقیما در مدار قرار داردمیگیرد بدون ترانس جریان یا ولتاژ
  • رله حفاظتی ثانویه : در این نوع رله سیم پیچ تحریک شونده از سیم پیچ ثانویه ترانس جریان یا ولتاژ شبکه ای که محافظت می کند تغذیه می گردد.

رله حرارتی چیست؟

براي حفاظت از موتورهاي الكتريكي در مقابل اضافه بار از رله هاي حرارتي استفاده مي شود.اساس كار اين رله ها بر پايه اختلاف ضريب انبساط طولي دو فلز به كار رفته است.در ساختمان داخلي آنها از دو فلز آهن و برنج كه بر روي هم پرس شده و به صورت به صورت يكپارچه ديده مي شوند استفاده شده است.

در رله های حرارتی، سه تیغه تعبیه شده که سیم حامل جریان چند حلقه به دور آن پیچیده می شود. در اثر عبور جریان اضا فه بار، هادی ها گرم، حرارات به بیمتال منتقل می شود و با عث خم شدن تیغه می شود. حرکت هر یک از بیمتالها به اهرمی فشار می آورد و با جا به جا شدن اهرم، یک میکرو سوئچ که دارای کنتاکت تبدیل باز و بسته است تغییر وضعیت می دهد و مدار فرمان را قطع می کند. این رله ها تنظیم پذیر هستند.

در نمونه ی سه فاز رله بیمتال یا اور لود از سه پل قدرت برای عبور جریان اصلی مصرف کننده تشکیل شده و دو کنتاکت فرمان دارد. یکی کنتاکت بسته جهت قطع مدار تغذیه ی کنتاکتور و دیگری کنتاکت باز که پس از عمل بیمتال بسته می شود و برای اطلاع دادن از خطای حاصل در مدار است.

حتما بخوانید:  رله حفاظتی چیست و انواع آن

بعضی از این رله ها دارای کلیدی هستند که برای دو حالت دستی و اتوماتیک طراحی شده اند، بدین مفهوم که در حالت دستی پس از قطع بیمتال باید دگمه ی RESET را فشار داد تا رله به حالت اول بازگردد. در حالت اتوماتیک رله پس از مدت زمان معینی به حالت اول باز می گردد.

رله دیستانس ( رله مقاومت سنج )

رله ديستانس يک رله حفاظتي است که زمان قطع آن تابع مقاومت طول سيم می باشد. در بيشتر اوقات زمان قطع رله بايد تابع محل اتصال کوتاه نسبت به رله باشد، و از اين رو اين زمان بايد تابع جهت معيني از انرژی اتصال کوتاه باشد.

رله دیستانس همانطور که از نامش مشخص است براساس اندازه گیری فاصله رله تا نقطه خطا کار می کند. به این ترتیب که اگر طول خط اندازه گیری شده از مقدار تنظیم شده برای رله کمتر باشد رله عمل خواهد کرد. رلة ديستانس بهترين رله براي حفاظت شبكه‌هاي انتقال انرژي مي‌باشد. زيرا فقط بوسيلة چنين دستگاهي هر نوع اتصال در هر كجاي شبكه در كمترين مدت قطع می شود و بهمين جهت براي حفاظت شبكه‌های فشار قوي و فشار متوسط از رلة ديستانس استفاده مي‌شود. رله دیستانس را می توان جهت حفاظت هر شبکه ای با هر فشار الکتریکی به کار برد. برای حفاظت شبکه های به ولتاژ بالاتر از 60000 ولت، امروزه فقط از رله دیستانس استفاده می شود.

رله جانسون چیست؟

اصولا در ترانسفورماتورهای قدرت دستگاهی وجود دارد که با کمک سيم پيچ فشار قوي ولتاژ فشار ضعيف ترانسفورماتور را تنظيم مي نمايد.اين امر باعث می شود که تقريبا ولتاژ خروجی ثابت مانده و تغيرات ولتاز طرف فشار قوي تاثير مهمی بر روي ولتاژ مصرف کننده نگذارد. دستگاهي که وظيفه فوق را بر عهده دارد تپ چنجر مي باشد. دستگاه مزبور در محفظه جداگانه اي در داخل ترانسفورماتور قرار داشته و به وسيله مايع مخصوصي مانند روغن عايق کاري می شود. بر اثر بروز هر گونه اتصالي و عيبی در اين دستگاه مايع داخلي آن منبسط شده و باعث خسارتی می گردد. برای جلوگيری از اين امر و حفاظت تپ چنجر از رله ای به نام جانسون استفاده می شود

اين رله از طريق مجرايی بر بدنه تپ چنجر نصب شده و به محض بروز هر گونه عيب يااتصالي در محفظه داخلی دستگاه، تحريک شده و باعث قطع سريع مدار ورودی به ترانسفورماتور می گردد.

رله پرایمری چیست؟

رله اصولا به دستگاهی گفته می شود که در اثر تغییر کمیت الکتریکی یا فیزیکی خاص تحریک شده و نهایتا موجب به حرکت درآمدن و یا به کار افتادن دستگاه های الکتریکی دیگر می شود ( منظور قطع یا وصل الکتریکی است ). اگر رله جهت حفاظت دستگاه های الکتریکی به کار برده شود,رله ی حفاظتی نامیده می شود.رله ها در گروه تقسیم بندی می شوند که عبارت است از:

1-رله های پرایمری (اولیه)

2-رله های زکوندری(ثانویه)

1-رله های پرایمری ( اولیه ): به رله ای گفته می شود که سیم پیچ تحریک آن مستقیما در مدار قدرت قرار می گیرد.

2-رله های زکوندی ( ثانویه ): به رله ای گفته می شود که سیم پیچ تحریک آن به صورت مستقیم در شبکه ی قرار نمی گیرد,بلکه به صورت با واسطه از طریق ترانسفورماتورهای جریان یا ولتاژ به مدار اصلی قدرت متصل می شود.

رله بی متال چیست؟

برای حفاظت از موتورهای الکتریکی در مقابل اضافه بار از رله های حرارتی ( بی متال ) استفاده می شود. اساس کار این رله ها بر پایه اختلاف ضریب انبساط طولی دو فلز به کار رفته است.

بر اثر عبور جریان از بی متال، دو فلز گرم می شوند و طول آنها افزایش می یابد. از آن جایی که ضریب انبساط طولی یکی از فلزات بیشتر از دیگری است. دو فلز با هم به سمت فلزی که ضریب انبساط طولی کمتری دارد خم می شود. در نتیجه مسیر عبور جریان کنتاکتها باز و مدار قطع می شود.

در رله های حرارتی، سه تیغه تعبیه شده که سیم حا مل جریان چند حلقه به دور آن پیچیده می شود. در اثر عبور جریان اضا فه بار، هادی ها گرم ، حرارات به بی متال منتقل می شود و با عث خم شدن تیغه می شود. حرکت هر یک از بی متالها به اهرمی فشار می آورد و با جا به جا شدن اهرم، یک میکرو سوئچ که دارای کنتاکت تبدیل باز و بسته است تغییر وضعیت می دهد و مدار فرمان را قطع می کند. برای افزایش سرعت عملکرد بی‌متال و جلوگیری از جرقه و سوختگی محل اتصال، از آهن‌ربا در بالا و پایین تیغهٔ دوفلزی استفاده می‌شود که نیروی مغناطیسی آن به بسته شدن سریع اتصال کمک می‌کند.

رله ارت فالت چیست؟

یکی از عوامل اصلی در بروز خسارات مالی، صدمات و تلفات جانی به ویژه در منازل مسکونی، مراکز اداری، تجاری و مجتمع های صنعتی عدم رعایت مسائل ایمنی در استفاده از انرژی برق می باشد.

به منظور حفاظت از جان افراد در مقابل خطر برق گرفتگی و جلوگیری  از خطرات جریان نشتی از کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی ( محافظ جان ) استفاده می شود. این کلیدها که براساس حساسیت خود به دو نوع خانگی و صنعتی تقسیم می شوند، علاوه بر حفاظت افراد در مقابل تماس مستقیم و یا غیر مستقیم برق، با جلوگیری از نشتی جریان در حفاظت دستگاه ها و تجهیزات صنعتی نیز موثر می باشند.

رله ارت فالت یا ( EARTH FULT ) یک قطعه مهم و کاربردی برای تشخیص جریان نشتی و اتصال به زمین می باشند، این رله ها به محض احساس نشت جریان به زمین جریان اصلی را قطع می کنند و مانع از برق گرفتگی و کاربردهای گسترده ای در برق صنعتی دارند و تقریبا در 80 درصد مدارات فرمان برق کارخانجات و دیگر اماکن مورد استفاده قرار می گیرند.

  1. قابلیت تشخیص دادن جریان های نشتی به زمین
  2. قابلیت تنظیم رنج جریان نشتی از صفر تا صد در صد
  3. قابلیت تنظیم رنج جریان نشت شده از چند میلی آمپر تا صد آمپر

ستاره و مثلث چیست؟

برای کم کردن جریان راه اندازی الکترو موتور های با قدرت بالا ، از روش ستاره مثلث استفاده می شود . در این حالت موتور ابتدا به صورت ستاره و پس از اینکه راه افتاد و به دور نامی خود رسید ، به حالت مثلث در می آید که این تغییر حالت می تواند به صورت دستی یا خودکار انجام شود.

مدار ستاره و مثلث چیست؟

مدارات فرمان، مداراتی هستند که به کمک آنها میتوان نحوه کار بسیاری از دستگاهها و تجهیزات الکتریکی را برنامه ریزی و کنترل کرد و تعیین نمود هر دستگاه ( به طور اتوماتیک یا دستی) در چه زمانی وصل و در چه زمانی قطع گردد. همچنین به کمک مدارات فرمان میتوان ضریب ایمنی کارکرد تجهیزات را نیز افزایش داد.

به عبارتی دیگر مدارات فرمان، عملیات راه اندازی، تنظیم نحوه کار و متوقف یا قطع نمودن موتور ها و دیگر بارهای صنعتی را بر عهده دارند. در مدارات فرمان الکتریکی وسایل مختلفی بکار میرود که از مهمترین آنها کنتاکتور یا کلید مغناطیسی است. با استفاده از کنتاکتور میتوان مدارات فرمان متنوعی را به صورت اتوماتیک و دستی، طراحی نمود.

موتور ستاره و مثلث چیست؟

سر بندی ترمینالهای موتور سه فاز در حالت ستاره مثلث

موتور های سه فاز القایی از نوع روتور قفسه ای در مجموع دارای ۳ سری سیم پیچ هستند که در نهایت این سه سری سیم پیچ بر روی بدنه خارجی موتور در قسمتی با نام ترمینالهای موتور یا تخته کلم جمع می شوند.

در این حالت بر روی تخته کلم موتور ما ۶ سر ( ۶ عدد ترمینال ) خواهیم داشت.

برای راه اندازی یک موتور سه فاز ما به سه عدد خظ سه فاز احتیاج خواهیم داشت ولی اینجا ۶ ترمینال در دسترس است!

راه حل این اتصال این است که ۶ سر اتصال را به سه سر تبدیل کنیم.

روش اول این است که سیم پیچهای موتور را به صورت ستاره اتصال دهیم.

روش دوم این است که سیم پیچهای موتور را به صورت مثلث اتصال دهیم.

کار بی متال چیست؟

در اثر عبور جریان الکتریکی از بی‌متال هر دو فلز گرم‌شده و طول آن‌ها زیاد می‌شود اما از آنجایی که ضریب انبساط دو فلز متفاوت است، بی‌متال به سمت فلزی که ضریب انبساط پایین‌تری دارد خم می‌شود. این جابجایی به وسیلهٔ اهرم یا به صورت مستقیم کنتاکت‌ها را قطع یا وصل می‌کند. از این ویژگی در فیوزها و رله‌های بی‌متال استفاده می‌شود.

برای افزایش سرعت عملکرد بی‌متال و جلوگیری از جرقه و سوختگی محل اتصال، از آهن‌ربا در بالا و پایین تیغهٔ دوفلزی استفاده می‌شود که نیروی مغناطیسی آن به بسته شدن سریع اتصال کمک می‌کند.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *